Het klinkt bijzonder maar dit is wat de IGJ aantrof tijdens een toezichtbezoek aan 10 grote instellingen voor de gehandicaptenzorg. De IGJ voerde een onderzoek uit om te beoordelen of medewerkers er werken volgens de hygiënerichtlijnen van de RIVM https://www.rivm.nl/hygienerichtlijnen
Het doel van dit onderzoek https://www.igj.nl/publicaties/rapporten/2025/04/17/infectiepreventie-in-gehandicaptenzorg-meer-aandacht-nodig-voor-leren-en-verbeteren was om te kijken of de infectiepreventie sinds 2023 verbeterd was; helaas blijkt dat niet het geval. Ondanks het feit dat preventie letterlijk van levensbelang is omdat we meer en meer te maken krijgen met antibioticaresistentie. Voorkomen is dus ook in dit geval veel beter dan genezen.
Nu zul je misschien denken, dit gaat over grote instellingen en niet over mijn kleinschalige zorgboerderij, dagbestedingslocatie of woonvorm. We denken bij grote instellingen al gauw aan medische handelingen, aan tilliften en sondevoeding. Maar als je inzoomt op de doelgroep komt het wel dichtbij: het ging in het onderzoek om zorglocaties waarbij bewoners (veel) ondersteuning nodig hebben bij ADL, zoals aan- en uitkleden, wassen, eten en toiletgang. En dan krijgt het onderzoek een gezicht. Want wellicht heb je 1 of meer cliënten waarbij een van deze dingen aan de orde is. En daarmee is het goed om ook als kleinschalige zorgboerderij aandacht te hebben voor infectiepreventie.
Wat zijn de concrete verbeterpunten uit het onderzoek? En wat zijn de tips?
- Er zijn betere voorzieningen en meer scholing over hand- en persoonlijke hygiëne nodig. Een voorbeeld; als je een bewoner helpt bij de ADL is het verstandig om geen lange mouwen te dragen en geen sieraden om te hebben, maar niet iedereen is hiervan op de hoogte. De inspectie geeft de volgende tip: leg afspraken over hand- en persoonlijke hygiëne vast zodat medewerkers weten hoe ze veilig kunnen werken. Spreek elkaar hierop aan.
- Er is onduidelijkheid over het juiste gebruik van handschoenen. Wist je bijvoorbeeld dat onnodig handschoenen dragen of te lang handschoenen dragen juist een risico zijn voor het verspreiden van ziekteverwekkers? En moet jij je handen wassen in de keuken nadat je een deelnemer hebt verschoond? Niet zo hygiënisch. De inspectie geeft de volgende tips: Zorg voor een werkinstructie voor veilig gebruik van handschoenen. Onnodig en verkeerd gebruik geeft een vals gevoel van veiligheid en vergroot juist de risico's. Zorg ervoor dat medewerkers hun handen kunnen wassen of desinfecteren op de plekken waar het nodig is.
- Persoonlijke beschermingsmiddelen zoals een schort, bril of mondneusmaker zijn niet altijd aanwezig, soms is de houdbaarheid verlopen (dat kan dus) en vrijwel op geen enkele locatie wordt instructie gegeven over wanneer je deze zaken moet gebruiken en hoe dit het beste kan. De kans dat dit nodig is op een zorgboerderij is klein maar niet ondenkbaar. We hebben dit gezien ten tijde van Corona, maar ook een uitbraak van het Norovirus kan aanleiding zijn om extra bescherming in te zetten. Tip: zorg dat medewerkers weten waar ze PBM kunnen halen als ze niet aanwezig zijn of de houdbaarheid is verstreken.
- Er is te weinig kennis en er zijn te weinig middelen voor een juiste reiniging en desinfectie. Ten tijde van Corona lag het voor het grijpen in iedere winkel; handdesinfectiemiddel. Hoe en wanneer gebruik je dit en wanneer volstaat wassen met zeep? Je kunt het maar beter duidelijk hebben. Maak dus een duidelijke werkinstructie over de situaties waarin medewerkers moeten desinfecteren en met welke middelen.
- Opslag en controle van steriel materialen en medicatie is niet op orde. Waar staan binnen jouw organisatie de materialen opgeslagen? En staat er een terugkerende actie in je actielijst om materialen te controleren op houdbaarheid? Bespreek dit onderwerp met je team en maak hier concrete afspraken over. De tip: zorg voor een goede scheiding tussen steriele en onsteriele materialen. Leg steriele medische hulpmiddelen in afgesloten kasten of boxen.
Samengevat:
De IGJ geeft aan dat infectiepreventie nog (steeds) in de kinderschoenen staat. En dat dit zorgelijk is. Er is werk te doen. Dit kan jij binnen jouw organisatie doen door:
- Bewust worden en bewust blijven
Aandacht voor infectiepreventie blijft nodig. Neem je verantwoordelijkheid als zorgboer en zorg voor randvoorwaarden die passend zijn voor de zorg die jij biedt.
- Inzicht/evaluatie
Krijg inzicht in je eigen organisatie; wat gaat goed, wat kan beter, als het gaat om infectiepreventie. Hiervoor zijn diverse tools. Naast de genoemde hygiëne richtlijnen van de RIVM bestaat er ook een infectiepreventie audit app https://www.zorgvoorbeter.nl/tips-tools/tools/infectiepreventie-auditapp-ipa voor zorgboerderijen waar intensieve (woon)zorg wordt geboden. Verder kun je gebruik maken van de materialen die beschikbaar zijn via de kennisbank van KLJZ bij hoofdstuk 6.7.6.
- Scholing en training.
Investeer in training en scholing. De zorgnetwerken; bijvoorbeeld Vilans en V&VN willen je hier graag bij helpen. En wist je dat in onze eigen Academie ook een scholing zit over zoönose en infectiepreventie? https://www.zorgboerenacademie.nl/alle-opleidingen/zooenosen-en-infectiepreventie-zorgboerderijen/ Hij is nog gratis ook.
- Maatwerk
Soms schuurt het; wat is in het belang van de infectiepreventie en wat in het belang van persoonsgerichte, zo ‘thuis’ mogelijk geboden zorg? Ga hierover met collega’s binnen en buiten je boerderij in gesprek en leer van elkaar. Samen komen we eruit.