Op steeds meer plekken in het land ontstaan Sociale Voedseltuinen; groene ontmoetingsplekken waar onbespoten groenten worden geteeld voor mensen in kwetsbare posities. Diverse zorgboerderijen zijn inmiddels ook een Sociale Voedseltuin gestart, zoals Het Paradijs in Barneveld en Elzenhiem in Kollum. De Slangenburg in Doetinchem heeft ook al een paar jaar een vergelijkbaar initiatief. Omdat het thema erg leeft en er steeds meer vragen komen van welzijnsorganisaties, gemeenten en ook zorgboerderijen, hebben initiatiefnemers een stichting opgericht: Stichting Sociale Voedseltuinen Nederland.
Een van de initiatiefnemers is Loraine Westerneng, zelf ook mede-initiatiefnemer van de Sociale Voedseltuin in Nieuwehorne met de naam Sociaal & Vitaal. Loraine: “Gezond eten is niet eenvoudig voor mensen die rond de armoedegrens leven. Wij proberen dat toegankelijk te maken via Sociale Voedseltuinen. Het succes en de bewezen aanpak heeft geleid tot interesse bij andere gemeenten in Friesland, Drenthe en daarbuiten, op plekken waar ook sprake is van voedsel armoede. Zij zien de bewezen aanpak van de Sociale Voedseltuinen als concrete mogelijkheid om ook actief bij te dragen aan het welzijn van de laagste inkomensgroepen die in hun gemeente wonen. Om op alle vragen een antwoord te kunnen geven hebben we een organisatie opgericht, de stichting Sociale Voedseltuinen Nederland.”
Advies & fondsen
En wat doet de stichting zoal? “We geven advies over aanpak en inrichting, over financiën en verankering in beleid. Vaak koppelen we de initiatiefnemer aan welzijnsorganisaties, gemeente en lokale partners. Heel soms helpen we bij het vinden van een plek. Ook verkennen we nieuwe financieringsvormen, zoals via zorgverzekeraars en het bedrijfsleven. In de basis gaat het erom dat er op professionele manier groenten, kruiden en/of fruit worden geteeld en dat mensen samenkomen om het te oogsten. Daar zit namelijk de magie: dat mensen en kinderen buiten komen, zien waar hun eten vandaan komt en met elkaar in gesprek raken. Het is voor veel mensen het uitje van de week. De teelt wordt verzorgd door een professionele tuinder, met behulp van vrijwilligers of zorgvragers zoals op een zorgboerderij, maar dat hoeft niet. We zien echter wel dat het vaak goed aansluit bij zorgboerderijen.”
Zorgboerderij Elzenhiem is ermee gestart
Arend Ripping en zijn vrouw Trix zijn op hun zorgboerderij Elzenhiem in het Friese Kollum ook een sociale voedseltuin gestart. Arend: we hebben de zorgboerderij versneld van mijn ouders overgenomen door het plotseling overlijden van mijn vader. We kwamen vers uit Rotterdam waar we in een zogenoemde probleemwijk woonden. Dat ervaarden we zelf niet zo: de wijkmaaltijden waren daar altijd een feestje, dankzij de diversiteit. We wilden na de verhuizing naar Friesland kijken of we hier zoiets konden opzetten, naast het draaien van de melkveehouderij met zorg. We wonen in een gebied dat het Paradyske heet en wilden die naam eer aan doen, door mensen mee te laten genieten van deze plek. Met name mensen die het om wat voor reden dan ook financieel moeilijk hebben in het leven. Het leek ons mooi dat het boerenerf een plek zou zijn waar mensen elkaar ontmoeten. Het concept van de Sociale Voedseltuin sloot daar heel goed bij aan. Trix is tuindersdochter en had wel zin in een project. We zijn gaan kijken bij de Pluimerij in Drenthe, wat een inspirerende voedseltuin is. Vervolgens is Trix zich flink gaan inlezen en heeft een uitgebreid plan gemaakt inclusief teeltplan voor het hele jaar. Daarnaast moest er veel genetwerkt worden met welzijnsorganisaties, want die kennen de mensen die in aanmerking komen voor een gratis oogstaandeel. Dat heb je wel nodig om mensen betrokken te krijgen bij de tuin.
In maart hebben we een stuk weiland omgeploegd en zijn we begonnen met het aanleggen van de structuur. Met het droge voorjaar hebben we flink bewaterd, daarna kregen we gelukkig een goede zomer. Het was een topseizoen om groente te delen. We hadden en hebben nog steeds elke week een overvloedige oogst. Inmiddels komen er elke week een kleine twintig huishoudens oogsten en daarnaast oogsten we voor twee Voedselbanken. Wekelijks worden in totaal zo’n 60-70 huishoudens voorzien van verse, onbespoten groente.
We hebben nu 1 kilometer groentebed met twee of drie teelten per jaar. We willen de tuin komend seizoen gaan uitbreiden met 2400 vierkante meter. We zitten dan op een totaal van 0,4 hectare. Een deel daarvan wordt bloemenpluktuin en daarnaast komt er ruimte voor meer oogstaandeelhouders. De focus blijft op gratis oogstaandelen. Tegelijkertijd gaan we inzetten op betaalde aandelen, om zo een gezond financieringsmodel op te zetten rondom de tuin. Ook vragen we fondsen aan om de kosten te dekken.
Deelnemers
Voor de deelnemers is het een mooie aanvulling: de nieuwste deelnemer is er zelfs op geselecteerd. Al was het voor de reeds betrokken deelnemers ook even wennen. Zij waren vooral ingesteld op het verzorgen van de dieren. Met behulp van vrijwilligers, soms uit de doelgroep van de voedseltuin zelf, ligt de tuin er nu prachtig bij. En nu zien we dat deelnemers soms in de ochtend ook een ochtendje gaan meewerken. Zo krijgen we al een beetje de mix van mensen die we voor ogen hadden en met de betaalde groente-abonnementen wordt dit naar verwachting nog beter. Er is veel belangstelling voor.”
Stadslandbouw
Daarnaast is stadslandbouw ook een thema wat de stichting verder promoot. “In Leeuwarden zijn we in nauwe samenwerking met de gemeente bezig een tuin op te zetten. Als je anders gaat kijken naar openbaar groen kan er best veel. We hebben wel een aantal criteria: pas vanaf een teelt voor 50 huishoudens kan een initiatief zich bij ons aansluiten. De kleinere zijn zeker zo waardevol, maar wij focussen ons op het uitrollen van grotere initiatieven.”
Zorgboerderijen die ook interesse hebben om een sociale voedseltuin te starten, zijn 27 november van harte uitgenodigd voor de informatiebijeenkomst in Meppel. Zie https://socialevoedseltuinen.nl/agenda/27-november-inspiratiesessie-sociale-voedseltuinen/
Voor het imago van de zorglandbouw zijn dit soort initiatieven ook heel goed: Arend en Trix zijn al in diverse media verschenen met hun verhaal. Zie De Tuin in het nieuws onderop de pagina https://elzenhiem.nl/sociale-voedseltuin/