Dieren spelen een belangrijke rol in de zorg op Nederlandse zorgboerderijen. Maar hoe wordt deze vorm van zorg eigenlijk georganiseerd? Welke dieren worden ingezet, voor wie, en door wie?
Dit is in kaart gebracht in een recent pilot-onderzoek door het lectoraat AAI van Aeres Hogeschool Dronten onder 30 zorgboerderijen binnen Nederland. De eerste inzichten lees je in deze nieuwsbrief en zijn waardevol voor iedereen die zich inzet voor mens én dier op de boerderij.
We willen iedereen bedanken die hieraan mee heeft gedaan.
Hoe worden dieren ingezet?
Zorgboerderijen zetten dieren vooral in voor informele, laagdrempelige activiteiten zoals wandelen, verzorgen en knuffelen. Paarden nemen daarbij een centrale plek in, gevolgd door kippen, konijnen, katten en honden. Opvallend: kippen zijn het vaakst aanwezig, maar worden relatief weinig ingezet voor zorgactiviteiten. Koeien, schapen en varkens werden niet aangekruist als dieren die in de zorg worden ingezet.
De inzet van dieren wordt onder andere bepaald door een aantal praktische overwegingen, zoals het gedrag van het dier, verzorgingsgemak of veiligheid voor de cliënt. Zorgboeren geven aan oog te hebben voor het welzijn van de dieren. Hoe vaak en hoe lang dieren worden ingezet wordt echter niet bijgehouden, evenmin als het effect op het dier.
Welke zorg wordt geboden?
De meeste zorgboerderijen bieden dagbesteding in groepsverband, soms gecombineerd met individuele begeleiding. Behandeling komt minder vaak voor. Volgens gezondheidszorgprofessionals is er veel potentie om behandelingsvormen met dieren (Animal Assisted Services) vaker in te zetten. (De Bruin et al., 2017)
Voor wie is deze zorg bedoeld?
Zorgboerderijen richten zich op een brede doelgroep, met een duidelijke focus op mensen met een verstandelijke beperking. Ook ouderen, jeugd, mensen met autisme, verslavingsproblematiek of niet-aangeboren hersenletsel vinden hier hun plek. De inzet van dieren gebeurt vaak breed en doelgroep overstijgend.
Wat is de achtergrond van zorgboeren?
De meeste zorgboeren hebben een zorggerichte opleiding gevolgd. Op alle zorgboerderijen zijn mensen met een zorggerichte opleiding aanwezig. Diergerichte scholing is daarentegen zelden verplicht, en dat is niet altijd zonder risico. Zonder soort-specifieke kennis van diergedrag of welzijn kunnen voor dier en/of mens onbedoeld belastende situaties ontstaan. Ook vrijwilligers, die vaak een grote rol spelen, krijgen zelden scholing. Wat hun verantwoordelijkheden precies zijn, blijft vaak onduidelijk.
Oplevering na afgerond onderzoek - eindresultaat
Het onderzoeksteam wil vervolgonderzoek doen naar de mens-dierinteracties op zorgboerderijen. En op basis van de enquêtes en verdiepend onderzoek, zoals observaties, een handboek ontwikkelen over het verantwoord inzetten van verschillende diersoorten op zorgboerderijen. Dit handboek kan worden gebruikt als trainingsmateriaal voor begeleiders en vrijwilligers. In dit handboek komen onder andere de volgende onderwerpen aan bod:
- richtlijnen voor inzet in zorg per diersoort;
- signalen van overbelasting;
- praktische tips voor rust bij dieren en
- huisvesting, veiligheid en verzorging.
Tot slot
Dierondersteunde zorg is een prachtige vorm van begeleiding, waarin verbinding centraal staat tussen mens en dier, maar ook tussen zorg en natuur. Met elkaar streven we ernaar te blijven investeren in kennis, kwaliteit en welzijn. Op deze manier blijven zorgboerderijen een veilige, waardevolle plek voor mens én dier.
Meer weten of meedenken over vervolgonderzoek? We horen graag van je via lectoraat.aai.hogeschool.dronten@aeres.nl